 |
|
Năng lượng gió và mặt trời là hai nguồn điện sạch phát triển mạnh nhất, đạt thị phần 1/10 lượng điện toàn cầu vào năm 2021 (Nguồn: Nelhydrogen ) |
1. Tăng trưởng nhu cầu điện đạt gần với mức trước đại dịch
Tiêu thụ điện năng toàn cầu giảm trong năm đầu tiên khi đại dịch diễn ra, sau đó tăng trở lại trong năm thứ hai khi nền kinh tế toàn cầu chuyển từ phục hồi sang mở rộng. Nhu cầu điện của Trung Quốc chiếm hơn 30% nhu cầu toàn cầu, tăng vọt vào năm 2021 nhờ kinh tế bùng nổ. Bên ngoài Trung Quốc, nhu cầu điện toàn cầu năm 2021 cũng phục hồi trở lại mức trước đại dịch năm 2019.
Vào cuối năm 2021, nhu cầu điện ở một nửa số quốc gia tiêu thụ điện lớn nhất được dự đoán sẽ đạt hoặc vượt mức trước đại dịch. Dự báo, năm 2022, kinh tế toàn cầu phát triển, GDP tăng nên nhu cầu điện năng dự kiến sẽ chuyển gần đến mức trước đại dịch.
 |
|
Tăng trưởng nhu cầu điện thế giới đạt gần với mức trước đại dịch (Nguồn: thejournal.ie) |
2. Khủng hoảng năng lượng đồng nghĩa giá điện tăng cao và nhiều biến động sẽ kéo dài 1 năm nữa
Năm 2021, nhu cầu năng lượng toàn cầu tăng trưởng vượt xa nguồn cung, dẫn đến tình trạng khan hiếm cung năng lượng và giá nhiên liệu giao dịch toàn cầu tăng vọt. Giá khí đốt và than giao dịch ở mức cao kỷ lục, nhất là ở châu Âu, điều này khiến giá điện bán buôn tăng theo. Trong quý III/2021, giá điện bán buôn trung bình là € 97/MWh ở Đức và Pháp là € 118/MWh, phá vỡ kỷ lục mọi thời đại, trong khi thâm hụt than trầm trọng ở Trung Quốc góp phần tạo ra tình trạng thiếu điện phổ biến nhất trong lịch sử gần đây.
Các động lực dẫn đến cuộc khủng hoảng nguồn cung năng lượng năm 2021 đang và sẽ tác động không nhỏ đến kinh tế thế giới 2022. Tăng trưởng kinh tế và nhu cầu điện chậm lại ở Trung Quốc, Mỹ và các nền kinh tế lớn khác sẽ làm giảm áp lực từ phía cầu, nhưng sẽ không đủ để giảm bớt căng thẳng ở chiều cung năng lượng. Năm 2021, các cơ sở hóa lỏng LNG hoạt động ở mức hoặc gần hết công suất. Nguồn cung bổ sung từ các dự án hoặc cơ sở mới xây dựng trở lại trực tuyến sau khi bảo trì hoặc gián đoạn bất ngờ sẽ phải vật lộn để bắt kịp với nhu cầu gia tăng ở châu Á và châu Mỹ Latinh.
Việc cấm vận Nga sau chính biến Ukraine sẽ làm trầm trọng thêm những thách thức hiện có. Kể từ ngày 2 tháng 3 năm 2022, không có lệnh trừng phạt trực tiếp nào đối với việc kinh doanh các mặt hàng năng lượng của Nga. Tuy nhiên, các lệnh trừng phạt đối với các ngân hàng Nga và sự gián đoạn vật chất liên quan đến cuộc xung đột đã ảnh hưởng đến hoạt động xuất khẩu than từ Nga. Và trong khi không có sự gián đoạn nào trong dòng khí đốt từ Nga sang châu Âu đã được ghi nhận thì cuộc xung đột đã làm tăng nguy cơ gián đoạn và đẩy giá lên cao hơn. Do đó, giá điện toàn cầu vào năm 2022 sẽ tiếp tục phản ánh sự chặt chẽ và biến động liên tục của thị trường khí đốt và than toàn cầu.
3. Chuỗi cung ứng đang gây áp lực lên chi phí tái tạo
Cũng trong năm 2021, giá nguyên liệu thô chính cho công nghệ điện mặt trời (PV) và điện gió tăng tới ba lần, do sự gián đoạn chuỗi cung ứng liên quan đến đại dịch, gây áp lực lên chi phí tái tạo. Với giá nhiều nguyên liệu thô dự kiến sẽ duy trì ở mức cao hơn 20-30% so với mức của năm 2019 cho đến năm 2023, các nhà sản xuất thiết bị năng lượng mặt trời (NLMT) và gió gốc đang tìm cách cắt giảm chuỗi cung ứng của họ để tối đa hóa tăng trưởng đồng thời giảm thiểu chi phí.
Đồng thời, giá nguyên liệu thô duy trì ở mức cao có thể sẽ làm tăng chi phí vốn và chi phí năng lượng bình đẳng (LCOE) cho điện mặt trời và gió, ít nhất là đến năm 2023. Tại Ấn Độ, phí bảo hiểm bổ sung là 40% đối với mô-đun năng lượng mặt trời nhập khẩu - được thực hiện vào tháng 4 năm 2022 - sẽ làm tăng thêm chi phí dự án NLMT ở châu Âu, rủi ro chuỗi cung ứng dự kiến sẽ tiếp diễn trong dài hạn, đặc biệt là đối với gió ngoài khơi. Về lâu dài, sự nhạy cảm của người tiêu dùng cuối đối với tính bền vững sẽ tác động đến các lựa chọn cung ứng và kích thích các chuỗi cung ứng thay thế sẽ ngày càng tập trung vào tính lưu thông và vật liệu có thể tái chế.
 |
|
Chi phí năng lượng tái tạo đang bị áp lực mạnh từ chuỗi cung ứng (Nguồn: Forbes) |
4. Năng lượng tái tạo dự kiến sẽ tăng trưởng bất chấp gián đoạn chuỗi cung ứng
Bất chấp sự tắc nghẽn của chuỗi cung ứng và giá nguyên liệu thô tăng cao, phân khúc năng lượng tái tạo trên toàn thế giới dự kiến sẽ tiếp tục phát triển mạnh vào năm 2022. Lý do, năng lượng tái tạo rẻ hơn so với các giải pháp thay thế nhiệt (ít nhất là trên cơ sở năng lượng), các chính sách khí hậu và tái tạo đang tăng, thị trường điện ở một số khu vực đang có những cải cách triệt để, mở ra những cánh cửa mới, thúc đẩy nhiều khách hàng mua năng lượng sạch hơn, kể cả các tập đoàn lớn, tạo ra những cú hích mới cho thị trường năng lượng tái tạo phát triển.
Trong những động lực này, hoạt động của các công ty tiêu thụ điện tạo ra lực đẩy mạnh nhất. Việc mua và dùng năng lượng tái tạo đang đa dạng hóa từ khâu đấu thầu thông thường của chính phủ cho đến việc ban hành các nghĩa vụ tiêu chuẩn trong đầu tư năng lượng tái tạo... và được xem là những công cụ quan trọng để các dự án năng lượng tái tạo sớm trở thành hiện thực. Ngoài ra, còn phải kể đến tác động của các thỏa thuận mua bán điện trực tiếp (PPA) giữa các chủ dự án và các tập đoàn đang tìm cách xanh hóa nguồn điện của mình.
Ví dụ, ở châu Âu, các chủ dự án tái tạo đã ký hợp đồng mua bán điện PPA trị giá hơn 22 TWh vào năm 2021, tăng 50% so với cùng kỳ năm ngoái. Tương tự, Bắc Mỹ cũng chứng kiến một năm kỷ lục đối với các PPA vào năm 2021. Tại Mỹ Latinh, Brazil dẫn đầu về hợp đồng PPA, chủ yếu với các công ty khai thác, lọc dầu, hóa chất và sản xuất. Năm 2022, hoạt động mua sắm năng lượng sạch của các công ty đang và sẽ mở rộng hơn, kể cả các hình thức lẫn nội dung của các thỏa thuận nhằm mang lợi cho tất cả các bên tham gia.
 |
|
Năng lượng tái tạo dự kiến sẽ tăng trưởng bất chấp ách tắc chuỗi cung ứng (Nguồn: Irena) |
5. Những thách thức về hạ tầng và độ tin cậy của lưới điện tiếp tục được hoàn thiện
Khi năng lượng tái tạo tiếp tục phát triển, những thách thức về cơ sở hạ tầng ngày càng trở nên bức xúc hơn. Ví dụ ở châu Âu, sự phản đối của địa phương đối với sự phát triển của cơ sở hạ tầng tái tạo gây ra rủi ro đáng kể cho tham vọng tái tạo của khu vực. Với các nguồn năng lượng mặt trời và gió thường nằm xa các trung tâm phụ tải, việc truyền tải cũng ngày càng trở nên bức thiết. Tại Mỹ, Bộ Năng lượng gần đây đã khởi động sáng kiến "Xây dựng lưới điện tốt hơn" nhằm thúc đẩy sự phát triển của các đường dây tải điện đường dài, điện áp cao và chính sách truyền tải là ưu tiên hàng đầu của Ủy ban Điều tiết Năng lượng quóc gia.
Trong khi khủng hoảng cung cấp năng lượng toàn cầu và sự gián đoạn cung cấp điện do thời tiết khắc nghiệt năm 2021 tăng cao, khiến an ninh nguồn cung và độ tin cậy của lưới điện phải đối mặt với thách thức đổi mới, bởi vậy, các nhà hoạch định phải xem lại chính sách cho phù hợp. Sự sự xâm nhập cao hơn của năng lượng gió và mặt trời trở thành “hàn thử biểu” kiểm tra độ tin cậy của hệ thống điện. Đặc biệt khi biến đổi khí hậu làm cho thời tiết khắc nghiệt, điều này khiến chính phủ các nước cần sớm có những chính sách phù hợp để để nâng cấp đồng bộ hạ tầng cơ sở, đặc biệt là lưới điện.
Khi năng lượng tái tạo trở thành xu hướng chủ đạo, mọi thứ buộc phải thay đổi theo, nhất là ở chiều cung. Ví dụ xu hướng giao ngay dựa trên giá theo thời gian thực và hỗ trợ nhu cầu cao điểm cũng như tính linh hoạt của hệ thống đang được quan tâm. Trung Quốc đang tăng tốc xây dựng thị trường giao ngay, còn ở Ấn Độ, đang thí điểm điều phối kinh tế dựa trên thị trường và ban hành những quy định mới liên quan đến các dịch vụ phụ trợ cạnh tranh nhằm tăng cường độ tin cậy của hệ thống lưới điện. Các quốc gia cận Sahara châu Phi cũng đang dần bãi bỏ quy định thị trường điện của họ và áp dụng mức thuế phản ánh toàn bộ hoặc một phần chi phí để giảm bớt gánh nặng cho các tiện ích đang bị căng thẳng và cho phép đầu tư vào nâng cấp thế hệ mới, kể mạng lưới điện cho phù hợp với tình hình mới.
 |
|
Cải tạo, nâng cấp hạ tầng và độ tin cậy lưới điện được xem là nhiệm vụ cấp bách trong tương lai gần (Nguồn:DTE ) |
6. Xu hướng tìm kiếm các công nghệ sạch để tăng hiệu quả và thu hút đầu tư
Căng thẳng giữa lưới điện khử cacbon và đảm bảo cung cấp điện đáng tin cậy và giá cả phải chăng đang khiến các chính phủ và công ty năng lượng xem xét mở rộng ứng dụng công nghệ năng lượng sạch và kết hợp các công nghệ này lại. Trong khi các công nghệ điện mặt trời và công nghệ gió trên bờ đã được thiết lập và sẽ thống trị các công trình mới trên toàn cầu trong năm nay, thì sang năm 2022, các công nghệ mới lại được quan tâm tìm kiếm nhiều hơn. Ví dụ hệ thống lưu trữ năng lượng pin, gió ngoài khơi, hydro carbon thấp, thu giữ và lưu trữ carbon (CCS) và hạt nhân.
Hai ví dụ sau minh chứng cho điều này:
Ví dụ 1: Vai trò của lưu trữ năng lượng sẽ trở nên rõ ràng hơn trong khuôn khổ chính sách của nhiều quốc gia và việc triển khai pin đáng kể dự kiến sẽ đạt được kết quả vào năm 2022. Ví dụ, Đức, Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha đã đưa ra các danh mục đấu giá cho các dự án năng lượng tái tạo và lưu trữ kết hợp. Ở cả Trung Quốc và Ấn Độ, các cuộc đấu thầu với yêu cầu về kho dự kiến sẽ diễn ra trong năm nay.
Ví dụ 2: Năng lượng hạt nhân sẽ xuất hiện ở một số thị trường như một công nghệ carbon thấp được ưa chuộng để tạo ra nguồn điện đáng tin cậy. Các kế hoạch khử cacbon của các khu vực Đông Âu, Trung Quốc và Nhật Bản đều tính đến năng lượng hạt nhân. Tại Nhật Bản, 4,2 GW hạt nhân dự kiến sẽ khởi động lại vào năm 2022. Vương quốc Anh và Pháp dự kiến sẽ khởi động các dự án hạt nhân mới vào năm 2022.
 |
| Tìm kiếm công nghệ sạch, carbon thấp để tăng hiệu quả đầu tư và môi trường (Nguồn: Triplepundit) |
Khắc Nam
Theo UFC-3/2022 (Tạp chí Kinh tế và Dự báo)
https://kinhtevadubao.vn/xu-huong-thi-truong-dien-va-nang-luong-tai-tao-toan-cau-2022-22089.html
