Xem xét, bãi bỏ chính sách thuế nhà thầu áp dụng đối với các tổ chức, cá nhân nước ngoài sử dụng kho ngoại quan tại Việt Nam làm kho chứa hàng và cung cấp hàng cho doanh nghiệp khác

Tên kiến nghị: Xem xét, bãi bỏ chính sách thuế nhà thầu áp dụng đối với các tổ chức, cá nhân nước ngoài sử dụng kho ngoại quan tại Việt Nam làm kho chứa hàng và cung cấp hàng cho doanh nghiệp khác

Tình trạng: Chưa phản hồi

Đơn vị kiến nghị: Hiệp hội Logistics Việt Nam (VLA)

Công văn: 2360/PTM - VP, Ngày: 21/09/2017

Nội dung kiến nghị:

Ngày 06/08/2014, Bộ Tài chính có ban hành Thông tư số 103/2014/TT-BTC (gọi tắt là “Thông tư 103”) có hiệu lực từ ngày 01/10/2014 hướng dẫn thực hiện nghĩa vụ thuế áp dụng đối với tổ chức, cá nhân nước ngoài kinh doanh tại Việt Nam hoặc có thu nhập tại Việt Nam (gọi tắt là “thuế nhà thầu”). Theo đó, bất kỳ tổ chức, cá nhân nước ngoài nào bán hàng hóa theo điều kiện giao hàng của Các điều khoản Thương Mại Quốc Tế (INCOTERMS) mà người bán chịu rủi ro và chi phí để đưa hàng hóa vào đến lãnh thổ Việt Nam (bao gồm Kho ngoại quan) thì được xem là đối tượng chịu thuế nhà thầu và có nghĩa vụ nộp thuế nhà thầu với mức thuế suất là 1% tính trên giá trị hóa đơn/giá trị hàng hóa. Điều đó có nghĩa là nếu người bán nước ngoài bán hàng tại kho ngoại quan (bao gồm bán cho các doanh nghiệp Việt Nam và bán cho các tổ chức nước ngoài khác tại kho ngoại quan), người bán nước ngoài đó được xem như có hoạt động kinh doanh và có thu nhập phát sinh trên lãnh thổ Việt Nam và là đối tượng chịu thuế nhà thầu. Cách giải thích này dường như không thống nhất với định nghĩa quốc tế về kho ngoại quan, một nơi mà về mặt pháp lý là một khu vực tách biệt trong lãnh thổ Việt Nam. Mối quan hệ giữa kho ngoại quan và khu vực bên ngoài kho ngoại quan là giao dịch xuất - nhập khẩu. Nếu hàng hóa từ nước ngoài được gửi tại kho ngoại quan, về mặt pháp lý, hàng hóa đó chưa thực sự được nhập khẩu vào Việt Nam, và quyền sở hữu hàng hóa vẫn nằm ngoài lãnh thổ Việt Nam.

Từ ngày Thông tư 103 có hiệu lực, đã dẫn tới số lượng hàng hoá gửi tại kho ngoại quan phục vụ sản xuất trong nước và xuất khẩu giảm khoảng 50%, ảnh hưởng nghiêm trọng tới năng lực cạnh tranh của ngành logistics và các ngành xuất khẩu mũi nhọn khác như dệt may, da giầy và nhựa của Việt Nam. Mục đích của thuế nhà thầu là tăng thu thuế cho nhà nước, tuy nhiên thực tế áp dụng dẫn tới giảm thuế ở các hạng mục khác như thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế giá trị gia tăng, được ước tính khoảng 91 triệu USD (khoảng 2.000 tỷ VND) trong năm 2016. Vì vậy, tiếp theo các thư kiến nghị ngày 26/02/2015 và ngày 25/05/2016 gửi Bộ Tài chính của các doanh nghiệp Hội viên,  Hiệp hội kính đề nghị Văn phòng Chính phủ báo cáo Thủ tướng Chính phủ cho nghiên cứu, xem xét lại chính sách thuế nhà thầu với các lý do được tóm tắt phía dưới và được diễn giải cụ thể trong phụ lục kèm theo.

1. Tác động của chính sách thuế nhà thầu:

Thứ nhất, thuế nhà thầu làm giảm năng lực cạnh tranh của một số ngành xuất khẩu mũi nhọn tại Việt Nam như may mặc, da giầy và nhựa. Tác động tiêu cực của thuế nhà thầu khiến các doanh nghiệp hạn chế gửi hàng tại kho ngoại quan và chuyển sang hình thức giao hàng tại cảng Việt Nam và/ hoặc gửi tại kho ngoại quan của các nước lân cận để tránh thuế, khiến thời gian chờ đợi của các doanh nghiệp trong nước để bên cung ứng sản xuất nguyên vật liệu và vận chuyển về Việt Nam tăng lên, trong khi đó cả 3 ngành này đều có tỷ lệ nhập khẩu nguyên phụ liệu từ nước ngoài rất cao từ 70% - 80%. Đồng thời, với ngành may mặc chúng ta đang bị bất lợi về thời gian đáp ứng đơn hàng (Việt Nam là 90-100 ngày, Ấn Độ và Trung Quốc khoảng 40-50 ngày), giá cả lao động (cao hơn so với Ấn Độ, Cambodia, Pakistan, Bangladesh và Sri Lanka với hệ quy chiếu sức mua) dẫn tới ảnh hưởng trực tiếp tới năng lực cạnh tranh của ngành.

Thứ hai, đánh thuế nhà thầu là đi ngược lại mục tiêu trong Quyết định số 200/QĐ-TTg, ngày 14/2/2017 về việc Phê duyệt kế hoạch hành động nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển dịch vụ logistics Việt Nam đến năm 2025: “tốc độ tăng trưởng dịch vụ đạt 15%-20%, chi phí logistics giảm xuống tương đương 16%-20% GDP”, “Phát huy tối đa lợi thế vị trí địa lý chiến lược, tăng cường kết nối để đưa Việt Nam trở thành đầu mối logistics của khu vực”.

• Thực tế có khoảng 50% doanh nghiệp không gửi hàng hóa vào kho ngoại quan từ khi thuế nhà thầu được áp dụng và chuyển sang hình thức khác như đã nêu trên. Với việc giảm số lượng lớn hàng hoá gửi vào kho ngoại quan sẽ dẫn tới giảm các dịch vụ kho bãi, lưu kho, thủ tục hải quan, vận chuyển, … và sẽ góp phần làm giảm tốc độ tăng trưởng dịch vụ của ngành logistics. Trong khi các doanh nghiệp đã đầu tư vốn lớn vào phát triển kho ngoại quan trong thời gian qua. Hiện nay, kho ngoại quan cả nước có diện tích 1,279,984 m2. Riêng Tỉnh Bình Dương có 15 kho ngoại quan. Do đó, rất khó để Việt Nam duy trì tốc độ tăng trưởng dịch vụ ngành logistics như hiện nay 16-20%/năm cũng như giữ vững mục tiêu tăng trưởng tới năm 2020.
• Để trở thành trung tâm logistics của khu vực, Việt Nam đầu tiên cần phát triển được hệ thống cơ sở hạ tầng như cảng biển, sân bay, các trung tâm phân phối hàng hoá; thứ hai là các dịch vụ kết nối từ hãng tàu, máy bay, các bên cung cấp dịch vụ vận tải, nhà xuất nhập khẩu; thứ ba là hệ thống thủ tục pháp lý theo chuẩn quốc tế và các chính sách thúc đẩy ưu việt hơn so với các nước trong khu vực. Tuy nhiên, với tác động tiêu cực của thuế nhà thầu như đã phân tích và tạo ra khó khăn trong thủ tục pháp lý cản trở quá trình biến Việt Nam thành đầu mối logistics của khu vực.
• Với việc đánh thuế nhà thầu, doanh nghiệp sản xuất phải đặt hàng trực tiếp từ nước ngoài thay vì lấy hàng từ kho ngoại quan nên thời gian sẽ tăng lên trung bình khoảng 2 tháng và sẽ không thể rút ngắn được thời gian lưu chuyển hàng hoá.

Thứ ba, mục tiêu của thuế nhà thầu là tăng thu thuế cho ngân sách nhà nước, tuy nhiên thực tế triển khai đã dẫn tới Chính phủ đang thất thu thuế Thu nhập doanh nghiệp, thuế  Thu nhập cá nhân và Giá trị gia tăng được tính toán khoảng 91 triệu USD ở 3  hạng mục:

• 7 triệu USD thuế Thu nhập doanh nghiệp từ việc doanh nghiệp sẽ tăng lợi nhuận khi không phải trả lãi suất ngân hàng khi lấy hàng từ kho ngoại quan.  
• 1 triệu USD thuế Thu nhập doanh nghiệp và thuế Thu nhập cá nhân từ việc doanh nghiệp nâng cao lợi nhuận từ việc đáp ứng được nhiều đơn hàng hơn khi nguyên phụ liệu sẵn sàng.
• 31 triệu USD Thuế Thu nhập doanh nghiệp, Giá trị gia tăng từ việc doanh nghiệp tăng lợi nhuận do cho thuê kho ngoại quan so với cho thuê kho thường.

Thứ tư, áp dụng thuế nhà thầu gián tiếp làm tăng rào cản giữa các tuyến trong một chuỗi cung ứng sản xuất và gây khó khăn cho ngành công nghiệp phụ trợ.

Sơ đồ chuỗi cung ứng của ngành sản xuất ô tô bao gồm 4 tầng cơ bản: sản xuất chi tiết, lắp ráp các chi tiết, lắp ráp bộ phận và lắp ráp tổng thể. Theo thông tư 103, nếu một doanh nghiệp nước ngoài X yêu cầu một công ty tại Việt Nam Y gia công và xuất trả lại cho công ty X thì X sẽ không phải đóng thuế nhà thầu. Ngược lại, nếu công ty X yêu cầu Y sau khi gia công xong xuất khẩu tại chỗ cho một công ty Z để tiếp tục sản xuất, lắp ráp như trong chuỗi cung ứng thì công ty X sẽ phải nộp thuế. Do đó, thuế nhà thầu nhìn chung sẽ tạo ra rào cản giữa các tuyến của một chuỗi cung ứng và khuyến khích các công ty nước ngoài yêu cầu công ty tại Việt Nam gia công và xuất trả lại. 

Văn phòng Chính phủ đã đưa ra thông báo số 133/TB-VPCP ngày 14/03/2017 về kết luận của Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng tập trung ban hành mới các cơ chế, chính sách để thúc đẩy phát triển ngành công nghiệp hỗ trợ. Tuy nhiên, thực tế thuế nhà thầu đang góp phần cản trở sự phát triển của ngành công nghiệp phụ trợ tại Việt Nam vì đầu vào của ngành sản xuất phụ trợ cần tới 80 - 85% nguyên vật liệu từ nước ngoài. Với việc phải trả thêm 1% thuế nhà thầu cho những nguyên vật liệu đầu vào đó, đã đẩy giá thành sản xuất của ngành phụ trợ lên cao và khuyến khích các công ty mua trực tiếp các sản phẩm phụ trợ từ nước ngoài.

Thứ năm, áp thuế nhà thầu nước ngoài là đi ngược lại với thông lệ quốc tế, gây khó khăn trong áp dụng hiệp định tránh đánh thuế hai lần mà Việt Nam đã ký với 76 quốc gia, chưa làm rõ cơ chế thanh toán trong trường hợp giữa các tổ chức nước ngoài với nhau và cản trở Việt Nam đi theo xu thế chung của thế giới trong việc trao đổi mua bán kim loại thông qua sàn giao dịch.

• Trên thế giới, kho ngoại quan được xem là khu phi thuế quan, hàng hoá lưu trữ trong kho ngoại quan do Hải quan giám sát và không phải chịu bất kỳ khoản thuế nào (bao gồm: thuế nhập khẩu, thuế giá trị gia tăng, thuế tiêu thụ, thuế thu nhập, …) cho dù chủ sở hữu hàng hoá tại kho ngoại quan ngụ tại bất kỳ quốc gia nào vì hàng hoá lưu trữ trong kho ngoại quan được xem như là chưa nhập khẩu vào nội địa.
• Liên quan tới hiệp định tránh đánh thuế hai lần, để được áp dụng các điều khoản miễn, giảm, hoàn thuế hoặc khấu trừ thuế theo các Hiệp định này, các đối tượng liên quan phải thực hiện rất nhiều thủ tục và chờ đợi xem xét, chấp nhận từ cơ quan thuế tại Việt Nam nên không tạo được môi trường kinh doanh thông thoáng.
• Theo công văn số 2389/TCT-CS ngày 01/06/2016 của Tổng cục thuế, nếu hai chủ thể nước ngoài trao đổi mua bán hàng hoá tại kho ngoại quan, bên nào có được thu nhập từ việc mua bán sẽ có nghĩa vụ đóng thuế nhà thầu. Tuy nhiên, công văn còn chưa làm sáng tỏ cơ chế khấu trừ, khai thuế và thanh toán trong trường hợp này.
• Hiện tại trên thị trường quốc tế, việc trao đổi mua bán hàng hoá diễn ra rất phổ biến thông qua các sàn giao dịch vì 3 lợi ích chính mang lại cho người sản xuất (có thể thanh khoản ngay khi bán các chứng từ), người mua (chủ động được nguồn nguyên vật liệu), và giá cả minh bạch, cập nhật liên tục. Tuy nhiên, giao dịch trên sàn chủ yếu thông qua thương mại điện tử, mỗi ngày hàng hoá có thể đổi chủ lên tới hàng trăm lần và nếu mỗi lần giao dịch phải chịu thuế nhà thầu 1% như ở Việt Nam hiện nay thì tổng giá trị thuế nhà thầu sẽ vượt nhiều lần giá trị của hàng hoá.
• Hiệp hội Doanh nghiệp Châu Âu tại Việt Nam (EuroCham) ban hành Sách Trắng 2017, về các vấn đề thương mại, đầu tư tại Việt Nam có đề cập đến vấn đề thuế nhà thầu cho hàng hóa gửi cho kho ngoại quan và “đặc biêt kiến nghị mở rộng phạm vi của Điều 25, Thông tư 103/2014/TT-BTC thành: 5. Tổ chức, cá nhân nước ngoài sử dụng kho ngoại quan, cảng nội địa (ICD) làm kho hàng hóa để phụ trợ cho hoạt động vận tải quốc tế, quá cảnh, chuyển khẩu, lưu trữ hàng để xuất bán cho doanh nghiệp khác (bán vào thị trường nội địa và/hoặc chuyển quyền sở hữu trong kho ngoại quan) hoặc để cho doanh nghiệp khác gia công” (trang 75). Nghĩa là không phải nộp thuế nhà thầu nước ngoài.

2. Giải pháp:

Thay vì đánh thuế nhà thầu để tăng thu ngân sách nhà nước, Chính phủ nên hướng tới phát triển các Khu thương mại tự do và Khu bảo thuế trên lãnh thổ Việt Nam để thúc đẩy xuất khẩu và tăng thu cho ngân sách nhà nước từ thuế thu nhập doanh nghiệp và thu nhập cá nhân một cách bền vững. Chi tiết của giải pháp được đề cập trong phụ lục đính kèm. 

3. Kiến nghị:

Xuất phát từ những lý do nêu trên đây, Hiệp hội Logistics Việt Nam (VLA) kính kiến nghị Thủ tướng Chính phủ xem xét, bãi bỏ chính sách thuế nhà thầu áp dụng đối với các tổ chức, cá nhân nước ngoài sử dụng kho ngoại quan  tại Việt Nam làm kho chứa hàng và cung cấp hàng cho doanh nghiệp khác, đồng thời xem xét thành lập thêm các khu thương mại tự do, khu bảo thuế để thu hút vốn đầu tư từ nước ngoài, phát triển ngành logistics, các ngành xuất khẩu mũi nhọn và phụ trợ từ đó tạo thêm công ăn việc làm, tăng lợi nhuận của các doanh nghiệp và tiền thuế của Nhà nước một cách bền vững.

---

Đơn vị phản hồi: Bộ Tài chính

Công văn: , Ngày:

Nội dung trả lời: